Nguyên nhân cơ bản nhất quyết định sự sụp đổ của chế độ XHCN ở Liên Xô và Đông Âu:
Đã xây dựng một mô hình về CNXH chưa đúng đắn, chưa phù hợp
Chậm sửa chữa, thay đổi trước những biến động lớn của tình hình thế giới
Những sai lầm về chính trị và tha hóa về phẩm chất đạo đức của một số người lãnh đạo Đảng và Nhà nước
Hoạt động chống phá của các thế lực chống CNXH trong và ngoài nước
Chậm sửa chữa, thay đổi trước những biến động lớn của tình hình thế giới